Foto's Harm Hol

Harm gebruikt bij voorkeur het stobbe hout van een boom. Elke houten bal vertelt zijn eigen verhaal. ‘De grillige structuur van de stobbe laat het hele verhaal van de boom zien. De kiem, de sapstroom voor de groei, de krachten in de storm en de plaats waar hij stond.’

Draaitechniek

Harm draaide zijn eerst bollen. ‘Ik zette een stukje brandhout in de draaibank en draaien maar….. Het bleek vrij lastig om uit de losse hand een zuivere radius ook maar enigszins te benaderen.'

Na veel gestuntel had hij eindelijk een balletje van zo'n 15 cm in doorsnede. Deze exercitie vormde wel het begin van een succesvolle carrière in houten ballen. 'Een gave ronde vorm krijg je alleen met twee draaiassen haaks op elkaar. Enerzijds de horizontale as van de draaibank en anderzijds de verticale draai-as van de beitel '
De gedraaide ballen waren toen wel zuiver rond maar niet groot in doorsnede. 

Immens grote ballen frezen

Een tweede uitdaging diende zich vrij snel aan: ‘Hoe maak ik een bal die zó groot is dat deze nog nét door de deur kan rollen?’ De uitkomst was dat groot formaat ronde houten ballen zich niet meer lieten draaien. Deze waren alleen met de freestechniek te realiseren.'

Bij het frezen zit het blok op twee punten bevestigd en daartussen kan het vrij draaien zonder motor. ’Ik laat een bovenfrees over het werkstuk van het ene bevestigingspunt naar het andere scharnieren. En zie daar, ook dan ontstaat er een bal!’

Uiterste concentratie

Het maken van dit soort bollen klinkt simpel maar toch is bij het frezen een uiterste en constante concentratie noodzakelijk. ‘Je wilt vrijwel direct een volkomen glad oppervlak realiseren en dan is het van belang dat je de draadrichting van het hout goed in de gaten houdt. Het is overal weer anders en soms heel grillig in gedrag tijdens het frezen…’ Het grootste winstpunt dat Harm met zijn andere techniek behaalde is dat het werkstuk niet meer uitgebalanceerd hoeft te worden. ‘Het krijgt immers geen toerental mee en dat betekent dat ik de meest vreemdsoortige stukken hout kan gebruiken.’

Stobbehout blijkt zeer decoratief

Hout genoeg om bollen van te maken. ‘Het mooiste stuk hout voor een bal vindt ik de stobbe van een boom. Een wonderlijk vertrekpunt die de kiem van elke boom is. Het begin van het leven.’

Bijna niemand doet iets met de stobbe. Gaat het om een omvangrijke stobbe komt meestal de ‘killer’ met zijn stobbenfrees. Of deze wordt uitgegraven, gaat daarna door de shredder of wordt verpulverd tot biomassa. Laten wegrotten kan ook.

Houtsoorten

Iep, walnoot ‘you name it’ en Harm draait er een bol van. Houtsoorten als eiken, taxus, zwarte els, essen, appel en gewichten die oplopen tot 250 kg. Vooral de robinia bal van 85 cm is een juweel. 

‘Bij ons in Barneveld werd een prachtige iep geveld vanwege de vervuiling die het gaf op geparkeerde auto's. Mijn zoon en ik waren de stobbenfrees voor en hadden met de schep en de kettingzaag de stobbe te pakken.’ Eindresultaat een bol van 54 cm in doorsnede.

Iemand moest een grote en zware stobbe walnoot kwijt. Harm zei geen nee en ging deze eerst met de hogedrukspuit te lijf. ‘Veel zand zit in verborgen holtes en gaten en het blijft steeds weer een verrassing waar je de ketting de stomp raakt bij het zagen.’ Het leverde een bal van 70 cm in doorsnede op. Die natte bal lag daarna binnen in de kelder te drogen maar dat was geen succes om dat het hout na een paar dagen blauw van de schimmel was geworden! Buiten in de wind is het drogen helemaal goed gekomen.