Collectors item uit de jaren '60: HVI uitgave ‘Vormgeving in hout: van ligger tot schaaldak’ van ir. J.H. Pestman c.i. Toen te koop voor fl 6,- Foto's [PR]ess Productions .
Een hype is nooit zonder enig risico. Bij menig criticaster gaan -zeker bij iets anders in hout- steevast de alarmbellen rinkelen en passeren alle vooroordelen opnieuw de revue. Echter, wie een voorstander is van milieubewust, aardbevingsbestendig, brandveilig, sterk en duurzaam bouwen doet er goed aan om bij hoogbouw zijn grenzen te verleggen en de opties in hout gedegen te verkennen.
Betrouwbare en onafhankelijke houtvoorlichting en kennisoverdracht blijft in deze tijd belangrijk. Dat was vroeger niet anders! Eind jaren ’60 leidde de uitgave ‘Vormgeving in hout: van ligger tot schaaldak’ van ir. J.H. Pestman c.i. tot diverse geslaagde Nederlandse experimenten in het construeren met hout. De architecten Carlfried Mutschler en Frei Otto schreven in 1975 geschiedenis met de amoebevormige Multihalle in Mannheim. Dit grootste zelfdragende houten schaaldak is in de basis vlak opgebouwd uit roosters van gevingerlaste Hemlock latten met een doorsnede van 50 mm. Deze 'sleeping beauty' staat nog fier overeind en wordt nieuw leven ingeblazen.
Hout is hip en dat trekt een nieuwe generatie toepassers, ontwerpers en constructeurs aan. Zij willen zich met daadkracht manifesteren in hout. Om een Babylonische spraakverwarring te voorkomen is het noodzakelijk dat alle berokken partijen dezelfde taal in hout spreken. Immers, niemand wil meebouwen aan een Toren van Babel en de bomen groeien ook niet tot in de hemel.
Expertise in hout is belangrijk en dient van meet af aan aanwezig te zijn. Doorpakken in hout is niet iedereen gegeven. Bij hout-hoog-bouw valt vaak het woord kruislaaghout. Bij kruislaaghout (CLT, CrossLaminated Timber) zijn lamellen kruislings verlijmd en bestaan uit drie of meer lagen hout (doorgaans vuren). In 2017 was een cursus georganiseerd over kruislaaghout: constructies, brandveiligheid, aardbevingsbestendigheid en geluidwerendheid. Op de Hout-Research dag 2019 gaf professor Jan-Willem van de Kuilen een update en meer info over een (Duitse) noviteit in gelamineerd beuken en Laminated Veneer Lumber (LVL) in beukenhout, dat nog sterker is.
Goede prestaties in hout-hoog-bouw zal studenten aanmoedigen om af te studeren in het specialisme Houtconstructies. De vraag is of voldoende support aan kandidaten gegeven kan worden. Een eerdere toename in 2014 kon alleen worden gehonoreerd wanneer de houtbranche meer geld zou investeren in de leerstoel van hoogleraar houtconstructies, prof. André Jorissen.
De Vereniging van Houtconstructeurs VHC zal een verjonging van de generatie houtconstructeurs zeker toejuigen. De VHC is in 1972 opgericht door geslaagden van de eerste cursus Houtconstructies van het (toenmalige) HoutVoorlichtingsInstituut (HVI). Dat was in de tijd dat ik bij het HVI mijn carrière als deHOUTjournalist begon. Het siert de VHC dat zij toen aan de wieg heeft gestaan van het door mij bedachte (HET) houtblad en dit initiatief steunde.
Kunnen Nederlandse houtconstructeurs een bijdrage leveren aan de hype in hout-hoog-bouw. Bij de grote innovatieve en spraakmakende projecten duikt vaak de naam van Ove Arup op. Het ingenieursbureau dat zijn naam draagt heeft al heel veel experimenten uitgevoerd, ook in hout.
In Nederland is ontwerpend houtconstructeur Emil Lüning onlangs uitgezwaaid. Tijdens zijn carrière is zijn adviesbureau betrokken geweest bij imponerende houtconstructies. Lüning stelde zich altijd op het standpunt dat voor de haalbaarheid van een houten draagconstructie de verbindingsdetails veel bepalender zijn dan bij staal en beton.
Aan de details herken je de hand van de meester. Lüning trad in de voetsporen van architect Buckminster Fuller en is als houtconstructeur bij meer dan 30 geodetische houten koepels betrokken geweest. In Brindisi staat de grootste met een doorsnede van 143 m. In Nederland bevinden zich twee andere eyecatchers: de koepel Amazonica in Blijdorp en twee onverwoestbare Accoya viaducten over de A7 bij Sneek. Het adviesbureau blijft als vanouds betrokken bij interessante houtconstructies. Bijvoorbeeld voor de Triodosbanken het Biosintrum. Het zou mij niet verbazen als daar de hout-hoog-bouw bijkomt.
